Sinterklaas in Duitsland
De viering van Sinterklaas vind niet alleen in Nederland plaats. In Duitsland bijvoorbeeld wordt het ook gevierd, hoewel het er iets anders uitziet dan bij ons. Welke verschillen zijn er tussen het Nederlandse Sinterklaasfeest en de Duitse. We gaan in op de details hoe Sinterklaas in Duitsland wordt gevierd, van de verschillende tradities tot de variërende regionale verschillen bij onze oosterburen.
Wie is Sinterklaas in Duitsland? Sinterklaas, of Heiligen Nikolaus zoals hij daar wordt genoemd, is een traditioneel figuur. De viering is gebaseerd op de figuur Sint-Nicolaas, de historische bisschop die bekend stond om zijn vrijgevigheid en goedheid. Dezelfde historische figuur die wij ook kennen. In Duitsland zijn de activiteiten rondom Heiligen Nikolaus religieus van aard en is de kerk daarbij betrokken, en zijn de festiviteiten in december op veel plekken zichtbaar in het land.
Wanneer en hoe wordt Sinterklaas in Duitsland gevierd?
In Nederland start het Sinterklaasfeest traditioneel met het Sinterklaasjournaal en de landelijke intocht halverwege november, om uiteindelijk te eindigen met Pakjesavond op 5 december. In Duitsland verloopt dat heel anders: daar wordt Sinterklaas vooral gevierd op 6 december, met in sommige regio’s al festiviteiten op de avond van 5 december. De viering is minder grootschalig dan in Nederland, maar er zijn opvallend veel overeenkomsten. Kinderen poetsen hun schoenen en zetten die ’s avonds buiten, in de hoop dat de heilige Nikolaus ze vult met snoep, chocolade of kleine geschenken. Daarnaast bestaan er in Duitsland ook speciale Sinterklaasliedjes, die zowel thuis als op school gezongen worden.
De Duitse versie van Zwarte Piet
In Duitsland bestaat er geen Zwarte Piet zoals wij die kennen. In plaats daarvan wordt Sinterklaas vergezeld door verschillende andere helpers waarvan de gezichten vaak ook zwart geschminkt zijn. In grote delen van Duitsland is Knecht Ruprecht de rechterhand van de Heiligen Nikolaus. Knecht Ruprecht is niet zoals onze goedlachse en vrolijke Piet, nee in Duitsland is de helper van de Heiligen Nikolaus een echte boeman met roe. In het Alpengebied in het uiterste zuiden van Duitsland komt Nikolaus samen met de angstaanjagende helper Krampus. Krampus, met zijn twee hoorns, lijkt op een demon en is bedoeld om kwade geesten weg te jagen.
Weckmann Nikolaus lekkernij
In plaats van de Nederlandse vroegere traditie 'de taaipop', hebben Duitsers een 'Weckmann', ook wel bekend als een Stutenkerl of Klausmann. Het is een broodje in de vorm van een mannetje, een bisschop met een pijp van marsepein in zijn mond. Klausmann is vaak gevuld met rozijnen en krenten.
Liedjes en schoolvieringen
Op scholen en kinderdagverblijven worden liedjes voor de heilige Nikolaus gezongen. Een van de bekendste Nikolaus-liedjes is 'Lasst uns froh und munter sein' (Laat ons vrolijk en opgewekt zijn).
Laßt uns froh und munter sein,
und uns recht von Herzen freu'n!
Refrain:
Lustig, lustig, traleralera,
|: bald ist Nik'lausabend da! :|
Bald ist uns're Schule aus,
dann zieh'n wir vergnügt nach Haus.
Refrain
Dann stell' ich den Teller auf;
Nik'laus legt gewiß was drauf.
Refrain
Steht der Teller auf dem Tisch,
sing' ich nochmal froh und frisch:
Refrain
Wenn ich schlaf', dann träume ich:
Jetzt bringt Nik'laus was für mich.
Refrain
Wenn ich aufgestanden bin,
lauf' ich schnell zum Teller hin.
Refrain
Nik'laus ist ein guter Mann
dem man nicht genug danken kann.
Refrain
Grote regionale verschillen in het Duitse Sinterklaasfeest
De tradities van het Sinterklaasfeest in Duitsland verschillen sterk per regio. Op het Waddeneiland Borkum bijvoorbeeld, is Sinterklaas jong, wild en jaagt hij op vrouwen onder de naam Klaasohm. In de Hollandse wijk in Potsdam kunnen Duitsers genieten van een Sinterklaasfeest met een Nederlands tintje. Het enige verschil met Nederland is dat de kindervriend pas na 5 december aankomt. Helemaal in het zuidoosten van Duitsland, in het Berchtesgadener Land wordt Heiligen Nikolaus vergezeld door zogenaamde Buttnmandl.
Buttnmandl zijn mannen die uitgedost zijn in pakken van stro en duivelmaskers dragen. Achter op de ruggen zijn ernorme koebellen gebonden wat voor veel lawaai zorgt om zo boze geesten te verjagen. Alleen in de dorpen van het Berchtesgadener Land zijn de Buttnmandl in Duitsland een traditioneel gebruik. In de dorpen vinden op verschillende datums (tot en met 24 december) de Buttnmandllaufen (optochten) plaats. In deze optochten lopen naast de Buttnmandl ook Gankerl (soort Krampus) met de Heiligen Nikolaus mee. Krampus is de helper van Nikolaus in de Alpenlanden als Oostenrijk en Zwitserland en dus ook in de bergwereld in het uiterste zuiden van Duitsland.
De overheersing van de Kerstman: 'Weihnachtsmannfreie Zone'
Ondanks de vele tradities rondom het sinterklaasfeest in Duitsland, heeft Kerst er de overhand. Dit heeft geleid dat katholieken een reddingsactie voor de Nikolaus traditie op touw hebben gezet genaamd de 'Weihnachtsmannfreie Zone'. Met deze actie, begonnen in 2022 roepen ze op om de viering van het Duitse Sinterklaasfeest in ere te houden en daarom 6 december kerstman vrij te houden.
Hoewel de viering van Sinterklaas in Duitsland op sommige manieren behoorlijk verschilt van die in Nederland, blijft het net als bij ons een tijd van vreugde en viering voor jong en oud.
Benieuwd in welke landen ze nog meer Sinterklaas vieren?