Vergeten Sinterklaasliedjes, verloren melodieën van het Sinterklaasfeest.
De weken voor en natuurlijk op 5 december worden al eeuwenlang de warme klanken van Sinterklaasliedjes gezongen. Terwijl sommige liedjes zoals “Zie ginds komt de stoomboot” en “Sinterklaasje kom maar binnen met je knecht” algemeen bekend zijn gebleven, is er een rijke collectie aan prachtige melodieën en teksten die langzaam in de vergetelheid zijn geraakt. Deze vergeten Sinterklaasliedjes vormen een fascinerende cultuurhistorische schat die niet alleen een kijkje biedt in de evolutie van het Sinterklaasfeest, maar ook in de veranderende Nederlandse samenleving door de eeuwen heen. In dit artikel nemen we je mee de geschiedenis in en ontdekken zo Sinterklaasliedjes waar je misschien nog nooit van gehoord hebt.
De historische wortels van oude Sinterklaasliedjes
Het herontdekken van de oude Sinterklaasliedjes die bijna niet meer gezongen worden is niet alleen een nostalgische exercitie, maar ook een manier om ons cultureel erfgoed te verrijken en te bewaren voor toekomstige generaties. Door deze liedjes weer tot leven te wekken - al dan niet in aangepaste vorm - kunnen we de rijke geschiedenis van het Sinterklaasfeest in al zijn facetten blijven vieren en doorgeven.
Van heiligenlied naar kinderliedje
De oudste Sinterklaasliedjes, stammen uit de 16e eeuw, en waren voornamelijk heiligenliederen die het leven en de goede daden van Sint Nicolaas van Myra bezongen. Deze liederen hadden een religieus karakter en waren bedoeld om de heilige Nicolaas te eren. Een fascinerend voorbeeld van zo’n vroeg lied is het nu bijna vergeten:
Sint Nicolaes goed heylig Man,
Trekt uw beste Tabbert an,
Rijdt er mee na Amsterdam,
Van Amsterdam na Spanje
Appeltjes van oranje
Pruimpjes van de bomen
Sint Nicolaes zal komen
Dit oude liedje werd al in 1810 in het Engels vertaald en verspreid door John Pintard, maar is in Nederland zelf grotendeels uit het collectieve geheugen verdwenen.
De huwelijksmaker-liedjes
In de 17e en 18e eeuw ontstond een nieuw genre Sinterklaasliedjes: de Sint als huwelijksmaker. Deze liedjes, vaak liefdesklachten of kluchtliedjes waarin de heilige om een huwelijkspartner werd gevraagd, waren immens populair maar zijn vandaag de dag vrijwel onbekend. Een voorbeeld hiervan is:
Sint Nicolaes, mijn goede vrient,
Die alle vryers bent gediend,
Help my doch aen een soete lief,
Die my behagen mach na mijn gerief
Deze liedjes reflecteren een maatschappij waarin huwelijksarrangementen een prominente rol speelden en Sint Nicolaas als bemiddelaar werd gezien - een aspect van het feest dat volledig is verdwenen.
Vergeten volksliedjes uit de 19e eeuw
De 19e eeuw werd gekenmerkt door een hernieuwde belangstelling voor volkscultuur. Veel oude, mondeling overgeleverde Sinterklaasliedjes werden voor het eerst opgetekend in tijdschriften zoals De Navorscher (1851) en Wodana (1843). Deze eenvoudige kinderdeuntjes zijn vaak korte, ritmische versjes die kinderen zongen bij het zetten van de schoen, zoals:
“Sinte Niclaes Bisschop! goet heylich man,
Wilje wat in mijn schoentje geeven,
Godt loont u dan”
of het bijna vergeten:
“Sint Niklaas! bonne, bonne, bonne,
Gooi wat in de leege tonne”
Dit laatste liedje heeft een fascinerende geschiedenis, want hoewel de melodie verloren is gegaan, leeft een variant ervan voort als “Sinterklaasje, bonne, bonne, bonne” - echter met een sterk gewijzigde tekst en waarschijnlijk een andere melodie.
Verdwenen Sinterklaasliedjes uit de vroege 20e eeuw
De vroege 20e eeuw was een bloeiperiode voor Sinterklaasliedjes, met vele nieuwe composities die specifiek voor kinderen werden geschreven door onderwijzers en pedagogen. Een prachtig voorbeeld is het liedje van Simon Abramsz uit 1911:
“Zoetjes gaan de paardenvoetjes
trippel trappel trippel trap…
't Is het paard van Sinterklaasje
stippe stappe stippe stap…”
De originele versie van dit lied wijkt af van de later bekende “Zachtjes gaan de paardenvoetjes” en is daarmee in zijn oorspronkelijke vorm in de vergetelheid geraakt.
Een ander vergeten juweeltje is:
“Och moeke, hoor eens even,
Sinterklaas heeft mij geschreven
Dat ik vanavond mijn schoentje mag zetten
Daar bij de schoorsteen, maar zonder kletten”
Dit lied werd veel gezongen in de jaren 1920-1940, maar verdween geleidelijk uit het repertoire na de Tweede Wereldoorlog.
De muzikale oorsprong:
vergeten connecties met klassieke componisten
Wat veel mensen niet weten, is dat een aantal van onze bekendste Sinterklaasliedjes gebaseerd zijn op klassieke muziekstukken. “Daar wordt aan de deur geklopt” is afgeleid van het Oostenrijkse “Oh du lieber Augustin” van Johann Nepomuk Hummel, en “Zie ginds komt de stoomboot” is een bewerking van Mozarts “Zevende serenade” (Haffnerserenade).
Het liedje “Hij komt, hij komt, die lieve goede Sint” is gebaseerd op “Fröhlicher Landmann” van Robert Schumann - een feit dat veel mensen vergeten zijn, waardoor de connectie tussen onze Sinterklaascultuur en het Europese klassieke muziekrepertoire verloren is gegaan.
TIP: Top-10 populairste Sinterklaasliedjes
Waarom verdwenen sommige oude Sinterklaasliedjes?
Sinterklaasliedjes verdwenen om diverse redenen. Moderne pedagogische opvattingen maakten liedjes over straf en de roe minder gepast. Oude woorden als "tabbert" werden onbegrijpelijk voor nieuwe generaties. Radio en tv introduceerden vanaf de jaren '60 nieuwe melodieën die traditionele liedjes verdrongen. De secularisatie verminderde religieuze referenties, terwijl landelijke media en schoolbundels zorgden voor een gestandaardiseerd repertoire ten koste van regionale varianten.
Opnieuw leven inblazen, wachten op herontdekking
|Het is jammer dat eerder genoemde Sinterklaasliedjes tegenwoordig niet meer te horen zijn. Hoe zou het mogelijk zijn deze mooie liedjes te laten terugkeren in het repertoire. Het onderwijs en de muziekindustrie zijn de partijen die op verschillende manieren daarin een belangrijke rol spelen. Scholen kunnen historische liedjes in de muziekles behandelen. Hedendaagse artiesten kunnen nieuwe arrangementen creëren en deze uitbrengen en promoten via hun social media kanalen. Met zorgvuldige aanpassingen zijn de liedjes vast relevant te maken voor de moderne samenleving. Wel moet er dan om worden gedacht dat de historische essentie niet verloren gaat. Voor nu is het wachten op de herontdekking van deze vergeten liedjes.